Güneşin cildimize ziyanları nelerdir?
Yeryüzüne düşen güneş ışınlarının yüzde 5’ini mor ötesi (ultraviyole) ışınlar oluşturur. UV (ultraviyole) ışınları; gözle görünmez, elektromanyetik spektrumda görünür, ışığa nazaran daha yüksek güç içerir ve UVA, UVB, UVC olmak üzere dalga uzunluklarına nazaran ayrılır. UVC’nin tamamı UVB’nin yüzde 70-90’ı ozon katmanı tarafından emilir. UVA ise yeryüzüne kadar ulaşır. Güneş yanığında oluşan kızarıklıktan asıl sorumlu olan UVB’dir. UVA ise deriye bir kadro uyarıcılar sürülmeden direkt kızarıklığa yol açmaz; lakin bu UVA’nın deride aktif olmadığı manasına gelmez. UV ışınlarının derinin bağışıklık sistemi, krasinogenezi ve yaşlanması üzerinde tesirleri vardır. UV, derinin bağışıklık sistemini baskılayarak fotokarsinogenezi tetiklediği üzere, sedef üzere dermatolojik hastalıkların tedavisinde yer almaktadır.
YYÜ Gaziosmanpaşa Hastanesi Dermatoloji Kısmından Uzman Dr Tuğba Doruk, yaz mevsimi boyunca cildimizi güneşten muhafazanın püf noktalarını anlattı, dikkat edilmesi gerekenler konusunda ihtarlarda bulundu.
Güneş ışınları cilt kanserine; DNA yıkımıyla mutasyonu tetikleyerek, bağışıklığın baskılanmasını ve özgür radikallerin ortaya çıkması ile neden olur. Deri kanserleri, ben ve ben dışı deri kanserleri olmak üzere gruplandırılabilir. Ben dışı deri kanserlerinin gelişiminde hayat uzunluğu maruz kalınan toplam UV dozu kıymetlidir. Ben kanserlerinde ise uzun müddetli temastan çok tekrarlayıcı ve ani yanıklar oluşturan şiddette UV ışını rol oynamaktadır. Bu sebeple çocuk ve genç erişkinlerde UV ışını maruziyetinin azaltılması değerlidir.
Derinin yaşlanması genetik, çeşitli hastalıklar üzere iç dinamiklerle ve UV, beslenme, alışkanlıkları üzere dış etkenlerle meydana gelir. Bilhassa UVB yaşlanmayı başlatmakla bir arada UVA deri yaşlanmasında kritik role sahiptir. Yapılan çalışmalarda UV ışının tip I-III kolajende kırıklara ve elastik liflerinde hasara neden olduğu bildirilmiştir.
KUM VE DENİZDEN YANSIYAN IŞINLARA DİKKAT!
Güneşten nasıl korunmalıyız?
- Güneş ışığından korunmada dikkat edilmesi gerekenler kıymet sırasıyla; gölgede kalma ve güneşin faal olduğu saatlerde dışarıda bulunmama, kıyafetlere dikkat etme ve güneş koruyucularıdır. Güneş ışıklarının en tesirli olduğu saatler 10.00-16.00 ortasıdır. Direkt maruziyet kadar kum ve denizden yansıyan güneş ışınlarını da dikkate almak gerekir.
- İnce bulutlar UV’yi filtre edemezken kalın bulutlar UV’nin kıymetli dozunun yeryüzüne ulaşmasını engelleyebilir. Gölge, direkt gelen ışınları maniler; lakin maruziyet kum ve denizden yansıyan, saçılan güneş ışınlarıyla gölgede olunsa bile devam eder.
- Giysiler güneş koruyuculara nazaran güneş ışınlarından korunmada daha aktiftir. Kumaşın dokuma sıklığı ve çeşidine nazaran koruyuculukları artar. Yıkanmış kumaşların süzme özelliği daha fazladır.
- Güneş esirgeyici kremlerin faal bileşenleri kimyasal (organik) ve fizikî (mineral-inorganik) olmak üzere ikiye ayrılır. Kimyasal güneş koruyucular UVB’den yani güneş yanığından korurlar lakin UV’nin bağışıklık baskılayıcı tesirlerini engelleyip engelleyemedikleri tam olarak açık değildir.
- Fizikî güneş koruyucular deriden emilmez ve bariyer tesiri sağlar. Kimyasal koruyuculara nazaran üstünlükleri daha geniş spektrumda UVA ve UVB filtrasyonu sağlamalarıdır.
- Güneş muhafaza faktörü (Sun Protection Factor- SPF) olarak bilinir ve günlük muhafazada 15 SPF’nin kâfi olduğu söylenmektedir. Değerli bir nokta, standart SPF hesaplanırken laboratuvar ortamında deriye daha kalın bir katman (2 gr/cm2 ) tüm bölgeye eşit ölçüde sürülmektedir. Bu yüzden pratik kullanımdaki SPF’nin bedeli ambalaj üzerinde yazılandan daha düşük olduğu unutulmamalıdır.
- SPF yalnızca UVB’den muhafaza derecesini gösterirken UVA’ya koruyuculuk net ölçülemediğinden SPF’nin yanına artı biçiminde yazılır.
- SPF tek başına kâfi olmadığından görünür ışığı da dahil eden fotosensitivite müdafaa faktörü Photosensitivity Protection Factor; PPF) geliştirilmiştir.
Hangi cilde hangi cins güneş kremi kullanılmalı?
Güneşe karşı hassas hastalığı (gül hastalığı, güneş alerjisi, lupus vb.) olan bireyler UV’den olduğu kadar görünür dalga uzunluğundaki ışıktan da etkilenirler. Fizikî koruyucular ve kimi pigmentli koruyucular bu hastalarda daha faal yarar sağlayabilir.
GÜNEŞE ÇIKMADAN 15 DAKİKA EVVEL HAMİ UYGULAYIN
Güneş kremi ne kadar müddette yenilenmelidir?
Güneş koruyucular güneşe çıkmadan en az 15 dakika evvel cilde uygulanmalı, her iki saatte bir yenilenmeli ayrıyeten her suyla temas sonrasında tekrarlanmalıdır.
Makyaj ve ağır güneş bir ortada olunca cilde ziyan verir mi?
Cilde uygulanan kimi eserlerin içinde güneş ışığıyla temas halinde alerjik tepki (fototoksik) meydana gelme mümkünlüğü vardır.
Örneğin;
● Parfüm,
● Çeşitli pigmentler,
● Bitkisel ekstratlar-yağlar: limon, portakal, bergamut, mandalina, greyfurt, lime, lavanta, biberiye, incir, melek otu, sarı kantaron, çay ağacı, tarçın,
● Benzofenon türevi oksibenzon içeren güneş koruyucuları, kapatıcılar, BB/CC kremler yahut nemlendiriciler hassaslığı olan şahıslarda güneşe çıkıldıktan sonra alerjiye neden olabilir.
EVVEL KOLLAYICI SONRA FONDÖTEN KULLANIN
Güneş hami üzerine sürülen fondoten güneş koruyucunun tesirini azaltır mı? Güneş koruyucuyla bir arada fondoten yahut çeşitli kapatıcılar kullanmak görünür ışığı da süzeceğinden çok daha tesirli sonuç sağlayacaktır. En âlâ sonucu elde edebilmek için rastgele bir nemlendirici, cilt bakım eseri yahut kapatıcı uygulanmadan, pak cilt üzerine tüm yüzünüze yedirerek güneş hami sürün ve cilde tam nüfuz etmesi için birkaç dakika bekleyin. Böylelikle kâfi ölçüde güneş koruyucusundan faydalanmış olacaksınız. Daha sonra cildinize uygun fondoteni uygulayın. Pigmentli güneş koruyucuları ve güneş korucusuyla tıpkı anda fondoten sürüldüğünde eşit ve kâfi ölçüde güneş esirgeyici cilde uygulanmayacaktır. Şayet dışarıda uzun müddetler güneş altında kalacaksanız, güneş koruyucunuzu tekrar makyajınızın üzerine uygulamaktan çekinmeyin. Cildinizi kanserden korumak, kusursuz fondötenden daha kıymetlidir.
CİLD SIHHATİ İÇİN BALIĞI BOL TÜKETİN
Cildi güneşten korumamıza yardımcı olacak besinler var mıdır?
Yalnızca besinlerle cildimizi güneşten korumak kâfi olmamakla bir arada aşağıda sayılan antioksidanlar cilt ve genel sıhhati için yararlı olduğu öne sürülmektedir:
Omega 3, somon, ringa, uskumru, ceviz, çiya, kenevir, flavonoid, maydanoz ve yeşil yapraklı sebzeler, naranciye, bitter çikolata, yeşil çay, doymuş yağ asitleri, hindistan cevizi yağı tereyağı (fazlası damar sertliğine neden olur), astaksantin, somon balığı, kırmızı alabalık, karides, balık yumurtası, yengeç, yosun ve mikroskobik algler, ıstakoz, yumurta sarısı, beta karoten, sarı, kırmızı ve yeşil yapraklı sebzeler, havuç, ıspanak, marul, domates, tatlı patates, brokoli, kavun, portakal, kabak.
KOYU CİLTLİLERDE LEKE RİSKİ DAHA FAZLA
Kuru ciltler mi yağlı ciltler mi; beyaz derililer mi koyu derililer mi güneşten daha çok etkilenir?
Yağlı ciltler genelde daha kalın epidermis ve ek olarak kuru ciltlere nazaran yağ bariyerine sahip olduklarından nispi olarak güneşten daha az etkilenirler. Ayrıyeten güneş yanığı riskinde cilt rengi de değerli bir faktördür. Fitzpatrick cilt tipi sınıflaması 1’den 6’ya kadar cildin güneş ışığına verdiği karşılığa nazaran derecelendirilmiştir. Cilt rengini belirleyen melanin pigmentinin yoğunluğudur. Örneğin, Fitzpatrik tip 1 deri rengine sahip şahıslar kolay kolay yanıp bronzlaşamazken, melanin pigmenti çok ağır tip 6 şahıslar güneş yanığı olmadan kolaylıkla bronzlaşırlar. Koyu derili bireylerde genel olarak melanin pigmenti yoğunluğuna bağlı olarak cilt hasarı yahut güneş teması sonrasında leke oluşma riski daha fazladır. Bu yüzden gerek açık ciltli gerekse esmer ciltli bireylerin güneşe çıkmadan evvel kesinlikle güneş esirgeyici sürmeleri gereklidir. Cilt yapısı beyaz cilt renginin yanında hassas ve kızarmaya meyilli ise kimyasal filtreler yerine titanyum yahut çinko oksit içeren fizikî güneş koruyucuları tercih etmeleri önerilir.
Yaşa nazaran güneşten etkilenmenin riskleri var mıdır?
Bilhassa ailesi ve kendisinde deri kanseri hikayesi olanlar, doğumsal benleri,
fotosensitivitesi (güneş hassasiyeti) olan şahıslar, daima açık havada çalışan ve bağışıklığı baskılayıcı tedavi alan şahısların UV ışınlarından korunması büyük kıymet taşımaktadır.
CDC’ye nazaran ortalama 65 yaşındaki şahısların beklenen hayat mühleti ortalama 20 yıldır. Bu müddet zarfında deri kanseri mümkünlüğünü azaltmak maksadıyla geriatrik popülasyonda kesinlikle güneşten korunmaya değer verilmelidir. 6 aylıktan daha küçük bebeklere FDA’in ikazına nazaran güneş koruyucuların kullanılması önerilmemektedir. Gün ortasında bebeklerin güneşe çıkarılmaması, dışarıda bulunmak zorundaysa kollayıcı kıyafetlerin giydirilmesi gereklidir.
6 aylıktan büyük bebekler için kimyasal içermeyen çinko oksit yahut titanyum oksit üzere mineral filtreler içeren güneş koruyucular kullanılabilir. Çocukluk çağında meydana gelen ani güneş yanıkları ilerleyen yaşlarda deri kanserlerine neden olabilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı