TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI) İdare Konseyi Lideri ve Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit, Bursa Teknik Üniversitesi (BTÜ) ile Medeniyet Derneği iş birliğinde, BTÜ Mimar Sinan Yerleşkesi Turkuaz Salon’da düzenlenen “Türkiye’de Uçak Motorunun Yolculuğu” başlıklı konferansta, Türk havacılık tarihiyle ilgili bilgiler aktardı.
TEI’de hem pistonlu motorlar hem de jet motorlarının her türlüsünü üretecek teknolojik kabiliyete sahip olduklarını tabir eden Akşit, insansız hava araçlarının (İHA) pistonlu motorlara gereksinim duyduğunu, bu nedenle İHA’lar için pistonlu motor üretimine girdiklerini aktardı.
Akşit, İHA’lar için geliştirdikleri TEI-PD170 motorunun yaklaşık 172 beygir güçte ve 160 kilogram kadar olduğunu vurgulayarak şunları kaydetti:
“Yine bizim geliştirdiğimiz TS1400 helikopter motoru da 200 kilogram civarında fakat 1500 beygir güç üretiyor. Jet motorları küçük bir yerde çok fazla güç üretirler lakin çok fazla da tüketirler. 10 katı güç üretiyorsa tahminen 15 katı yakıt tüketiyor. O yüzden helikopterler çok uzun müddette havada kalamazlar. Bir helikopterin misyon müddeti 1,5-2 saattir. Bir İHA’nın havada 2 günden bile fazla kaldığı oluyor. ANKA-AKSUNGUR İHA geçenlerde 49 saat havada kaldı. İHA motorlarının az yakması lazım ki daima havada kalabilsin. Bunun için pistonlu motorlara bilhassa dizel kümesine gereksinimimiz var. Bu yüzden de İHA’lar pistonlu motor kullanmak zorunda.”
TEI olarak bir motor şirketinin faaliyet göstereceği tasarım, imalat ve bakım-onarım alanlarının hepsinde faaliyet gösterdiklerini belirten Akşit, “Göreve geldiğimde tasarım çok küçük bir kısımdı. 2000’li yıllardan sonra devletimizin talebiyle yavaş yavaş başlamış. Misyona geldiğimde asıl misyonum ulusal motorları tasarlama işini geliştirmekti. Yaklaşık 80 kişilik Ar-Ge, mühendislik grubumuz vardı. Şu anda 800 kişi. Yaklaşık 8 yılda 10 kat büyüdük. Hala da büyümeye devam ediyoruz.” tabirlerini kullandı.
“HAVACILIK MOTORLARIYLA UĞRAŞAN BÜTÜN FİRMALARA MAL VE HİZMET SATIYORUZ”
Akşit, 1985 yılında kurulan fabrikanın 12 kesim imalatıyla işe başladığını anlatarak şöyle devam etti:
“Fabrikanın asıl kuruluş hedefi F-16 savaş uçaklarına güç veren F110 motorlarının Türk Hava Kuvvetlerine montajı ve teslimatıydı. 12 tane de modül imalatıyla başlamış. Daha sonra bu modül imalatı çok büyümüş ve şu an prestijiyle dünyada havacılık motorlarıyla uğraşan bütün firmalara mal ve hizmet satıyoruz. Bir tek Sovyet bloku, Rusya ve Ukrayna hariç. Zira onların teknolojileri farklı. Başkalarının hepsine satıyoruz. Avrupa’daki bütün devletlerin uçak motor şirketlerine mal ve hizmet satıyoruz. Batı blokunda olup da uçak motoruyla uğraşan mal ve hizmet satmadığımız bir tek Japonların firması var. İnşallah onlara da mal ve hizmet satarız. Fiyatlarımız rekabetçi, kalitemiz hoş. NATO’nun Havadan Erken İkaz ve Denetim (AWACS) filosunun motorlarının bakımını yapıyoruz. Körfez ülkelerine Bahreyn, Suudi Arabistan ve Umman hava kuvvetlerinin savaş uçaklarının motorlarının bakımlarını yapıyoruz.”
Türkiye’de Savunma Sanayii Başkanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, polis ve jandarmanın helikopterlerinin bakımlarını da yaptıklarını lisana getiren Akşit, şunları kaydetti:
“Dünyada uçak motorlarıyla uğraşan bütün firmalara mal ve hizmet sattığımız için gökyüzündeki en az iki uçaktan biri bizim kesimlerimizle uçuyor. Şu an prestijiyle 50’ye yakın milletlerarası uçak motoruna kesim üretip gönderiyoruz. Dünyanın en çok satan motorunun en büyük tedarikçisiyiz. Dünyada en az iki uçaktan birine kesim yapıyoruz derken bu kesimler vida, cıvata üzere kolay modüller değil. Genelde gerilimli, sıkıntı modüllerin üretimini bize veriyorlar. Zira güç kesimlerin üretimi riskli ve kıymetli. Kalitemiz ve işçiliğimiz daha ucuz olduğu için fiyatımız rekabetçi. Bunları biz üretiyoruz. Hem dar gövde yolcu uçakları motorunda en çok satan motorun en büyük tedarikçisiyiz hem de çift koridor geniş gövde yolcu uçaklarının yeni jenerasyon motorlarının en büyük tedarikçisiyiz. Bu kesimde nitekim çok büyüğüz.”
Konferansın sonunda BTÜ Rektörü Prof. Dr. Arif Karademir, Akşit’e armağan takdim etti.
Konferansa, Büyükşehir Lider Vekili Süleyman Çelik, AK Parti Bursa Milletvekili Osman Mesten, Medeniyet Derneği Bursa Vilayet Temsilcisi Soner Aksoy ile akademisyenler ve üniversite öğrencileri katıldı.
Konferansın sonunda fuaye alanında üniversite öğrencilerinin açtığı stantları gezen Akşit ve beraberindekiler, öğrencilerin geliştirdikleri İHA ve başka araçlarla ilgili onlardan bilgi aldı.
