Boğaziçi Üniversitesi Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. İnci Ayhan’ın da ortasında yer aldığı milletlerarası araştırma grubu, sarı nokta hastalığıyla ortaya çıkan görme bozukluklarını tespit etmek için yeni bir sistem geliştirdi. Görme bozukluklarını erken etapta kolaylıkla haritalandırabilen prosedürden faydalanılarak hastaların hayat kalitesini artıracak özel aygıtların geliştirilmesi hedefleniyor.
İngiltere Londra Üniversitesi Psikoloji Kısmı Üyesi Prof. Dr. Johannes Zanker, İngiltere Torbay Hastanesi Optalmoloji Kısmı Tıp Hekimi Edward Doyle ile Boğaziçi Üniversitesi Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. İnci Ayhan ortak çalışmasıyla, sarı nokta hastalarının görme bozukluklarını erken evrede süratli ve aktif bir halde haritalandırabilen yeni bir metot ortaya kondu. Bu teknikle hastalar bilgisayar üzerinde kendilerinden istenen biçim düzeltmelerini yaparken göz hareketleri de bir göz takip aygıtı yardımıyla takip ediliyor. Bu süreçte elde edilen bedellere nazaran hastanın ne oranda görme bozukluğuna sahip olduğunu gösteren bir endekse ulaşılıyor.
“BİR BASAMAKTA HASTALAR OBJELERİ DALGALI GÖRÜYOR”
Doç. Dr. İnci Ayhan sarı nokta hastalığının erken kademesinde hastaların objeleri dalgalı olarak görmeye başladığını tabir ediyor. Bunun hayat kalitesini, bilhassa okuma yaparken çok etkilediği bilgisini paylaşan bilim insanı şunları söylüyor:
“Sarı nokta hastalığı, retina katmanının ‘makula’ olarak isimlendirilen bölgesinde ışık gücünü elektro-kimyasal sinyale çeviren fotoreseptörleri etkileyen bir göz hastalığı. Hastalığın ilerleyen devirlerinde ‘makula’ bölgesinde biriken artık hususların çoğalması ve yeni kan damarlarının oluşumuyla birlikte görme kayıpları oluşuyor, görsel alanın etkilenen bölgesinde görme gerçekleşemiyor. Bundan evvel erken evrede ortaya çıkan bir semptom daha var. Buna literatürde ‘metamorfopsi’ deniyor. Hastalar düz objeleri ya da çizgileri dalgalı olarak görüyor. Biçim algısında oluşan bu bozukluk, hastaların yazıları okumalarını güçleştirerek hayat kalitelerini olumsuz etkiliyor. Biz de çalışmamızda bu biçim bozukluklarının algısal haritasını çıkarabilen bir usul geliştirdik ve bunun büyüklüğünü ölçmemizi sağlayacak bir endeks de oluşturduk. Hastalık erken kademede tespit edilebilirse tedaviyle görme fonksiyonu korunabiliyor. Yöntemiz hastalığın birinci devir semptomlarından biri olan biçim bozukluğunun teşhisi için emniyetli sonuçlar verme potansiyeli taşırken, klinik pratiğe kayda kıymet bir yarar da sunuyor.”
“GÖRME FONKSİYONUNUN KORUNABİLMESİ İÇİN ERKEN TEŞHİS ÇOK ÖNEMLİ”
Bilim insanı bu haritalandırmayı yaparken, hastalığın tespitinde kliniklerde yaygın olarak kullanılan ‘Amsler Izgarası’ prosedüründen faydalandıklarını söylüyor.
‘MATLAB’’ programlama lisanını kullanarak geliştirdikleri “Yinelemeli Amsler Izgarası” yolunun nicel sonuçlar vermesi açısından, klasik tespit metotlarının ötesine geçtiği bilgisini paylaşan Doç. Dr. Ayhan, “Gözlemcilerin ekran üzerinde ‘Amsler örüntüsü’ denen çizgisel dizileri fare ve klavye yardımıyla düzeltebilecekleri grafiksel orta yüz oluşturduk. Klasik Amsler Izgarası prosedüründe ızgaraya bakan hastadan bu örüntüde rastgele bir bozukluk görüp görmediğini söylemesi istenir. Bu kliniklerde yaygın olsa da ‘metamorfopsik’ algının şiddeti hakkında nicel ölçü sunmaz. Bizim geliştirdiğimiz ‘Yinelemeli Amsler Izgarası’ yolundaysa alanın farklı bölgelerindeki biçim algısı deformasyonları lokal test edilebilir. Buna ek olarak metodumuzla yanılgı ölçüm pahaları de hesaplanabiliyor. Bu endeks hastalar ortasındaki farklılıkları ve biçim algısının birebir gözlemci için vakit içinde nasıl değiştiğini karşılaştırabilmeyi mümkün kılıyor” tabirlerini kullanıyor.
“BU USULDEN FAYDALANARAK YENİ AYGITLAR TASARLANABİLİR”
Doç. Dr. Ayhan bilhassa gelişmiş ülkelerde 70 yaş üstünde sarı nokta hastalığının önemli görme kayıplarının birinci nedenleri ortasında yer aldığını da kelamlarına ekliyor.
Geliştirdikleri tekniğin ileri Ar-Ge çalışmalarıyla hastaların hayat kalitesini artıracak yeni aygıtların geliştirilmesinde kullanılabileceğini vurgulayarak, ulusal ve milletlerarası takviye arayışlarının sürdüğünü söylüyor:
“Bu metodumuz klasik formülün ötesinde bize kıymetli bilgiler sunuyor. Sarı nokta hastalığının şu an için tam bir tedavisi olmasa da bunu hastaların hayat kalitesini yükseltmek için kullanabiliriz. Zira bilhassa okuma üzere yakın görme maharetleri gerektiren noktalarda hastalar çok zorlanabiliyor. Artık geliştirdiğimiz bu teknikten faydalanılarak, ulusal ve memleketler arası takviyelerle hastaların hayat standartlarını yükseltecek yeni aygıtlar tasarlanabilir.”
Doç. Dr. İnci Ayhan kimdir?
Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Psikoloji ile Biyoloji kısımlarında çift ana kısım yaparak lisans eğitimini tamamlayan Doç. Dr. Ayhan, İngiltere’nin önde gelen yükseköğretim kurumlarından biri olan University College London’da doktora çalışmalarını yaptı. Boğaziçi Üniversitesi Vision Lab’ta çalışmalarını sürdüren bilim insanı görsel algı, vakit algısı ve görsel ahenk üzere alanlarda araştırmalarına devam ediyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı