Daima haber döngüsü ve dijital medya çağında, uydurma haber meselesinden kaynaklanan riskler ziyadesiyle gerçek. Siber güvenlikte dünya önderi olan ESET, tüm dünyada artan düzmece haberlere dikkat çekerek, nelere dikkat edilmesi gerektiğini inceledi.
Her gün dikkatimizi çekmek için yarışan ve siyaset, sıhhat, spor, iklim değişikliğine kadar her şeyi kapsayan bir haber içeriği seli ile karşı karşıyayız. Web sitelerinde, toplumsal medya platformlarında, televizyonda, radyoda ve öbür kaynaklarda anında ulaşılabilen makaleler, haberler, görüntü klipler, fotoğraflar yahut öbür mecralarda yer alan sonsuz ölçüde ve genişlikteki bilgi, bunaltıcı olabiliyor.
İnandığımız şey aslında gerçek değil
Twitter’da paylaşılan haberleri tahlil eden ve 2018’de yayınlanan bir MIT araştırmasına nazaran, botlar kaldırıldıktan ve sadece gerçek insan etkileşimleri dikkate alındıktan sonra bile “yanlışlar gerçeklerden çok daha uzağa, daha süratli, daha derine ve daha geniş bir alana yayılıyor”. Sonuçlar, çarpıcı bir biçimde, yanlışların retweet edilme mümkünlüğünün gerçeklerden 70 daha fazla olduğunu gösteriyor. Genelde etrafımız tıpkı dünya görüşlerini paylaştığımız beşerlerle çevriliyken, toplumsal medyada bu eğilim daha da belirginleşiyor ve bir tartışmaya katılmamızı daha mümkün hale getiriyor. Çevrim içi olarak bize, sanal durumumuzu şekillendiren ve sahip olduğumuz fikirler ne olursa olsun bizi onaylayarak besleyen bir algoritmanın oluşturduğu filtrelenmiş bir gerçeklik sunuluyor. Toplumsal medyada her vakit haklı olduğumuz, kendi balonumuzun içindeyiz. Muazzam ölçüde yanlış bilgi, sadece 21. yüzyıla has bir eğilim değil. Propaganda, yanlış bilgi ve palavra haberler tarih boyunca kamuoyunu kutuplaştırdı. Lakin günümüzde, bu üzere şeyler anında ve basitçe paylaşılabiliyor.
Nature’daki yakın tarihli bir makale, 1918 pandemisinin tecrübesini ve gelecekteki bir salgının ne üzere riskleri olabileceğini yansıtıyordu. London School of Hygiene and Tropical Medicine’da antropoloji profesörü olan muharrir Heidi Larson, “bir sonraki büyük salgının önleyici teknolojilerin eksikliğinden değil”, “sosyal medyadaki çelişkili bilgi, yanlış bilgi ve manipüle edilmiş bilgi selinden kaynaklanacağını” öngördü.
Troller ve botlar öncülük ediyor
2018’de, Larson yanlış bilgi yaymaktan bahsettiğinde, hepimizin yakın vakitte aşina olduğu bir terim kullandı: Tıpkı virüsler üzere, harika yayıcılar. İnternetin nasıl “kasten tartışmalı ve kışkırtıcı yorumlar yayınlayarak ortalığı karıştırdığını” açıklayan bir manzara. Lakin kimi şahıslar internetin görünmezlik pelerininden yararlanan yalnızca canı sıkılan kişilerken, kimileri da kamuoyunu alevlendirmek, toplumsal ve siyasal süreçleri olumsuz etkilemek üzere bu yorumları kasti olarak yapıyor. Bu tıpkı vakitte hem hükümet hem de özel şirketlerin “organize siber birlikleri” nasıl yönettiğine dair birkaç örnek keşfeden iki Oxford araştırmacısının vardığı sonuçlardan da biriydi. Bu trol ve bot birlikleri, toplumsal medyayı insanların zihinlerini şekillendirmek ve “beğeni, paylaşım ve retweet sayısını artırarak marjinal sesleri ve fikirleri” güçlendirmek için kullanıyor.
Pekala toplumsal medya bununla nasıl başa çıkıyor?
Çevrim içi platformlarda yayınlanan içeriği yönetmek için neler yapabileceğimizi anlamak, düzmece haberlerin gerisindeki insanları tanımaktan daha güç. The New Yorker 2019’da, geçtiğimiz on yılda Facebook’un içeriği filtrelemekten sorumlu olduğu fikrini reddettiğini, bunun yerine siteyi insanların bilgi paylaşabileceği boş bir alan olarak ele aldığını yazdı. O vakitten beri palavra haberler, seçim sonuçlarını etkilemenin yanı sıra gerçek hayatta da insanlara ziyan veriyor. Twitter, Telegram ve YouTube da aldatıcı içeriğe yaklaşımları nedeniyle ağır bir formda eleştiriliyor. Kimi hükümetler daha fazla sorumluluk alınmasını gerekli tutuyor ve hatta yasaklı içeriğin yahut yanlış ve çok fikirlerin yayılması için bu hizmetlerle ilgili düzenlemeleri artırmayı bile düşünüyor.Ocak 2022’de, dünyanın dört bir yanındaki gerçekleri denetim eden web siteleri, YouTube’a açık bir mektup yollayarak dünyanın en büyük görüntü platformunu, sadece görüntü içeriğini silmek yerine temel olarak “bağlamlar sunarak ve gerçekleri gün yüzüne çıkararak” kararlı adımlar atması gerektiği konusunda uyardı. Mektup ayrıyeten “tekrarlayan hatalılara karşı harekete geçme” ve bu gayretleri “İngilizce’den öteki dillerde” uygulama muhtaçlığına da değindi.
Ne yapılabilir?
Larson, eğitim çalışmaları ile diyalog ortasında bir karışım önererek “tek bir stratejinin işe yaramadığını” söylüyor. Ayrıyeten birtakım ülkeler dijital okuryazarlık ve eğitim konusunda başarılı olurken, kimileri ise olamıyor. Büyük bir eşitsizlik var lakin hepimiz, hiç kimsenin sahiden diyalog kurmak, dinlemek yahut etkileşimde bulunmak istemediği tıpkı ortak sanal alanda bir ortaya geliyoruz. Dijital okuryazar insanların “doğru ve yanlış haberler ortasındaki farkı başarılı bir biçimde ayırt etmesi mümkünlüğünün yüksek olması gibi”, kolay ve süratli “bir tıklamayla” düzmece haber paylaşma mümkünlüğü da yüksek. Bu, başka araç çeşitleri için geçerli olan, yakın tarihli bir öbür MIT çalışmasının sonucu.Bu noktada bir haberde yahut viral bir toplumsal medya gönderisinde yer alan bilgilerin kalitesini araştıran ve kıymetlendiren gerçek denetim platformları devreye giriyor. Lakin, bu kaynakların bile kendi sınırlamaları var. Gerçek her vakit kolay olmadığından bu web sitelerinin birden fazla “yanlıştan” “çoğunlukla yanlışa”, “çoğunlukla doğrudan” “doğruya” kadar değişen barometre gibisi bir ibreyi takip ediyor. Birebir vakitte bu araştırma geçerliliği, fikirlerinin doğrulandığını görmeyenler tarafından itibarsızlaştırılabiliyor ve bu durumda uydurma haberler neredeyse sonsuza kadar sürüyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı