Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Birleşmiş Milletler (BM) 77’inci Genel Şurası için gittiği New York’ta Türk gazetecileriyle bir söyleşi gerçekleştirdi. Ortalarında Ülke TV Genel Yayın Direktörü tıpkı vakitte Haber7 müellifi Hasan Öztürk’ün de olduğu gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan, Rusya-Ukrayna Savaşı ve ABD Lideri Joe Biden’ın BM’nin işleyişine dair son açıklamalarını kıymetlendirdi.
Ülke önderlerini Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’le görüşmeye ve diyalog kurmaya çağıran Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Sayın Putin’le az yahut çok bir hukuku olanın, kendisiyle görüşmesi lazım. Zelenski’yle de birebir halde. Yoksa kalkıp da bu önderlere yönelik çok daha farklı negatif yaklaşımlar sergilemek beklediğimiz sonucu getirmez. Tam tersine buradaki vefatlar, buradaki tahribat daha da artar” dedi.
Erdoğan, “Dünya 5’ten büyüktür” lafzıyla BM’nin işleyişindeki çarpıklığı, adaletsizliği yıllarca lisana getirdi. Biden’ın bu mevzuda yaptığı son açıklamaları kıymetlendiren Cumhurbaşkanı, haklılıklarının ortaya çıktığını söyleyerek, önerilen sistemin de yanlışsız olmadığını kaydetti ve kendi önerisin anlattı.
“TÜRKİYE” İSMİNİN İNGİLİZCE OLARAK YAYGINLAŞMASI
SORU: Birleşmiş Milletler Genel Şura konuşmalarınıza daha fazla takviye bulmaya başladığınızı ve diğer başkanların de size misal görüşleri lisana getirmeye başladığını söylediniz. Konuşmanızda hem memleketler arası barış için yürüttüğünüz trafikten bahsettiniz hem de Yunanistan’ın Ege’deki halini fotoğraflarla gösterdiniz. Daha sonra önderlerle bir ortaya geldiğinizde konuşmanıza ve gösterdiğiniz fotoğraflara yaklaşımları ne oldu? Bir de görüştüğünüz önderlerin hepsine İrtibat Başkanlığı’nın hazırladığı, içinde “Türkiye” isimli bir kitabın da olduğu kitap seti ikram ettiniz. Artık “Türkiye” demeye başladılar mı?
CEVAP: Görüştüğüm başkanların hepsine bu kitap setinden takdim ettim. Çok yeterli hazırlanmış bir çalışma. Ülkemizin isminin Türkiye olarak kullanımında da yabancılar işi bayağı kavradılar. Hatta aşikâr yerlere artık Türkiye olarak asıyorlar. Bunların hepsi natürel çalışırsanız oluyor, çalışmadan olmuyor. Biz her toplantıya, her görüşmeye, her konuşmaya önemli manada güzel hazırlanıyoruz, dersimizi güzel çalışıyoruz ve bu formda de başkanların karşısına çıkıyoruz. Buralarda yaklaşımlarımızı destekleyen görsel ve yazılı dokümanlar kullandık, kullanıyoruz. Birleşmiş Milletler Genel Şurası’ndaki konuşmamızı da çeşitli fotoğraflarla destekleme imkânımız oldu. Bunları sunuma dahil etmek konuşmamıza ayrıyeten bir zenginlik kattı. Gösterdiğim fotoğraflardan biri de Yunan kıyı güvenlik güçlerinin, botlarını batırması sonucu hayatını kaybeden 9 aylık Asım bebek ve 4 yaşındaki Abdülvahap’ın cansız vücutlarının fotoğrafıydı. Gelenler bilhassa daima bunu sordu. Bu yavruların cansız vücutlarının fotoğrafını göstermek suretiyle dünyaya buradan bir insanlık dersi verelim istedik ve bu insanlık dersini de verdiğimize inanıyorum. Doğal özelikle Asım bebek ve Abdülvahap’ın o acı fotoğrafını görüp de etkilenmemek mümkün değil. İşte bunları tüm dünyaya yaymak ve tüm dünyaya bunları kabullendirmek lazım.
“DÜNYA 5’TEN BÜYÜKTÜR”
Tabii bugün Biden’ın bilhassa BM Güvenlik Kurulu’yla ilgili yaptığı açıklama haklılığımızı ortaya çıkardı mı? Sonunda dediğimiz noktaya geldiler mi? Artık “hem daimî üyeleri artıralım hem süreksiz üyeleri artıralım” diyorlar. Lakin olağan ben birebir noktada değilim. Ben diyorum ki “daimî ve geçici” olmamalı, tek tip olmalı. Ve büsbütün dönüşümlü üyelik sistemini getirmek lazım. Bu dönüşümlü üyelik sistemiyle burada şu anda 193 üye mi var; bu 193 üyeyi dönüşümlü hale getirmek lazım; 20 ise 20 ancak bu dönüşümlü olmalı. İki yılda bir bunlar dönüşüme tabi olmalı ve bu dönüşüme tabi olmak suretiyle 10-10 formunda bu dönüşüm devam eder ve herkes burada adeta birer daimî üye olarak bir sene yahut iki sene kalır. Zira el kaldır, el indir; bu dönemi artık kapatması lazım BM’nin. Tam bilakis buranın, Güvenlik Kurulu’nun üyeleri burada sahiden önemli manada tesir sahibi olmalı. Bakın şu anda Japonya “ben niçin yokum” diyor. Almanya “ben niçin yokum” diyor. Birebir halde biz de Türkiye olarak “ben niçin yokum” diyoruz. Öyleyse bunu çabucak aşmamız lazım ve burada 20 daimî üyenin 10’arlı biçimde değişimi olabilir ve 10’arlı biçimde olan değişimle birlikte de artık bu 193 ülkenin tamamının buradan nasibini alması lazım. Böylelikle hepsi de “benim de burada yetkim var ve ben bu yetkimi kullanıyorum, kullandım” der. Bunun önünü açmak lazım. Ben buraya da geleceklerine inanıyorum. Biden’ın bugünkü açıklaması aslında bunun bir yol haritası olmuştur ve bu yol haritası o denli kolay kolay olmadı. Artık “Dünya 5’ten büyüktür” derken yahut “Daha adil bir dünya mümkün” derken, işte buralardan buraya geldik. Ve ben bunu da başaracağımıza inanıyorum.
ERDOĞAN’DAN DÜNYA BAŞKANLARINA “PUTİN’LE GÖRÜŞÜN” ÇAĞRISI
SORU: Rusya Devlet Lideri Putin kısmi seferberlik ilan etti; “Batı Rusya’yı bölmeyi hedefliyor, bu türlü bir durumda biz de her türlü silahı kullanırız” biçiminde bir açıklama yaptı. Bölgede tansiyon tekrar yükselmeye başladı. Siz Amerikan PBS televizyonuna verdiğiniz röportajda “Putin’in de aslında bu işi artık bir an evvel bitirmenin uğraşı içinde olduğunu anladım” demiştiniz. Birleşmiş Milletler Genel Heyeti’nde değerli bir açıklama yaptınız ve “Her iki tarafa da krizden onurlu çıkış imkânı verecek makul ve adil uygulanabilir bir diplomatik tahlili beraberce bulmalıyız” diye dünyaya seslendiniz. Siz her keresinde “Dünya beşten büyüktür” diyerek aslında daha tesirli bir Birleşmiş Milletler kurumunun gerekliliğini de daima lisana getiriyorsunuz. Aslında yaşanan tüm bu süreç Birleşmiş Milletler için de bir sınama. Bu hatırlatmaların akabinde sorum şöyle; taraflara nasıl bir onurlu çıkış sağlanabilir? Putin’in bu yeni açıklamaları sizi şaşırttı mı? Son gelişmelerle ilgili değerlendirmenizi rica edeceğim.
CEVAP: Bu savaşın her iki ülke halkına, bölgeye, dünyaya ödettiği bedeller ortada. Hiç kimse bu bedeli daha da artırma anlayışında olmamalı. Fakat biz attığımız adımlarla bir noktada memnunuz. Örneğin rehinelerin değişimi konusunda bugün adımlar atıldı. Sayın Putin ve Sayın Zelenski ile yürüttüğüm diplomasi trafiği sonucunda Rusya ve Ukrayna ortasında 200 savaş esirinin mübadelesi bugün gerçekleşti. Türkiye’nin arabuluculuğunda gerçekleşen bu esir mübadelesi savaşın sonlandırılması yolunda kıymetli bir adım. Rusya ve Ukrayna ortasında barışın tesisine yönelik eforlarımız devam ediyor. Esir mübadelesine imkân verdikleri için Sayın Putin ve Sayın Zelenski’ye teşekkür ediyorum. Bu süreçte çaba gösteren bütün arkadaşlarıma da teşekkür ediyorum. Bu gelişme de bizi önemli manada memnun etti. Bu hususta gerek Sayın Putin gerek Zelenski, her iki taraf da bizim attığımız bu adımı bir yerde kolaylaştırdılar. Şu anda bu süreci ilgili arkadaşlarımız takip ediyor ve karşılıklı olarak da bu rehinelerin takası başlamış vaziyette. Biz Türkiye olarak en başından beri barışın tesisi için uğraş gösterdik. Diplomasiyi her vakit ve her kuralda önemsedik, önemsiyoruz. Memleketler arası hukuk çerçevesinde prensipli ve vicdanlı bir duruş sergiledik. Bölgesel ve global krizlerde arabulucu ve istikrarlaştırıcı bir rol oynayacağımızı söz ettik. Global arabulucu rolümüz ve diplomasideki başkan pozisyonumuz bizi daha çok inisiyatif almaya zorluyor. Türkiye diyaloğun ve diplomasinin gücüne baştan beri inandı ve bunu da ispatlamaya çalıştı. Türkiye diyaloğun ve diplomasinin gücüne inandığının sonucunu de artık bu rehine mübadelesiyle almış durumda. Bu bizi ayrıyeten çok çok keyifli kılıyor. Öteki taraftan, 24 Şubat’tan itibaren her fırsatta Rusya’ya askeri operasyonlarını durdurma ve güçlerini Ukrayna’dan çekme davetinde da bulunduk. En son Semerkant’taki görüşmemizde bunları tekrar söz ettik. Barış yolunun açılması istikametinde gerek Rusya ve Ukrayna önderleri gerek dünya önderleri nezdinde çeşitli teşebbüslerde bulunduk. Barış ve istikrarı sağlamak için uğraşlarımızı bundan sonraki süreçte de devam ettireceğiz. Örneğin, döner dönmez çabucak tekrar başkanları arayarak telefon diplomasimizi kendileriyle sürdüreceğiz. Alışılmış burada tekrar arkadaşlarımın muhataplarıyla diyalogları devam ediyor. Bilhassa Birleşmiş Milletler’in de birebir formda inisiyatif alarak sorunun tahlili için daha fazla efor göstermesi gerekiyor. Ne yazık ki Birleşmiş Milletler, savaşı sona erdiremediği, akan kanı durduramadığı üzere, savaşın sonucu olarak ortaya çıkan güç ve besin krizlerine bir tahlil de bulamamıştır. Bu hususla ilgili Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin tahıl koridorunun oluşmasındaki eforu Birleşmiş Milletlere olan itimadı biraz olsun tazeledi lakin savaşın sona erdirilmesi istikametinde daha çok uğraş gösterilmesi gerektiği de kuşkusuz. Bu yalnızca benim değil tüm dünya başkanlarının ortak çabasıyla olması gereken bir süreç. Hepsinin bu kanalı zorlaması lazım. Yani Sayın Putin’le az yahut çok bir hukuku olanın, kendisiyle bunları görüşmesi ve bu kapıyı zorlaması lazım. Zelenski’yle de birebir biçimde. Yoksa kalkıp da bu başkanlara yönelik çok daha farklı negatif yaklaşımlar sergilemek beklediğimiz sonucu getirmez. Tam tersine buradaki vefatlar, buradaki tahribat daha da artar diye düşünüyorum.
“KKTC’NİN TANINMASI ÇOK ÖNEMLİ”
SORU: Dün Birleşmiş Milletler’deki konuşmanız hayli ses getirdi. Bir sürü başlık vardı; bir tanesi de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile ilgili olandı. Siz KKTC’ye olan ambargonun kaldırılması ve KKTC’nin devlet olarak da tanınması davetinizi bir defa daha Birleşmiş Milletler Genel Heyeti’nde yinelediniz ve bu çok ses getirdi. Bu mevzudaki gelişmelerden bir tanesi de Rusya’nın bir mühlet evvel Güney Kıbrıs’a Müslüman bir büyükelçiyi atamasıydı. Bu bir manada size ve Sayın Tatar’a karşı jest olarak yorumlanmıştı. Artık Rusya’dan KKTC’ye direkt uçuş olabileceğine dair haberler de yayıldı. Bunun da KKTC’nin tanınmasıyla ilgili çok kıymetli bir adım olabileceği yorumları yapıldı. Bununla ilgili görüşünüzü sormak isterim. Bundan sonra KKTC’nin tanınmasıyla ilgili somut rastgele bir adım olur mu, öbür ne bekleyebiliriz?
CEVAP: Alışılmış bizim Kuzey Kıbrıs’a yönelik siyasetimiz muhakkak. Bu tartışma götürmez. Biz Kuzey Kıbrıs’ı rastgele bir ülke olarak görmüyoruz. Onu biz adeta kendimiz olarak kabullendik, o denli görüyoruz, o denli de göreceğiz. Olağan Rusya Devlet Lideri Putin’le görüşmelerimizde de Kuzey Kıbrıs problemine değindim. Onunla da bu mevzuyu devamlı görüştüm. Ülkemizde konuk ettiğimiz ya da ziyaret ettiğimiz tüm başkanlara Kıbrıs’taki haklı çabamızı, sorunun adil ve kalıcı tahlile kavuşturulmasını tekrar tıpkı formda daima tekrarladık, daima tabir ettik. Rusya’dan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne direkt uçuşlar başlarsa bundan alışılmış ki memnuniyet duyarız. Buranın çok çok kıymetli olan bir boyutu da şu; malum Rusya’nın turist potansiyeli çok yüksek. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin de en değerli gelir kaynaklarından bir tanesi turizm. Turizmde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne bu türlü bir akışın olması inanıyorum ki Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti için ekonomik olarak da önemli manada bir sıçramaya vesile olacaktır. Esasen turizme yönelik alt yapısı çok yeterli olan bir ülke pozisyonunda. Bu hususta alınacak sonuçlar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni inşallah çok çok ileri taşıyacaktır. Temenni ediyorum ki önümüzdeki devirde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin tanınmasıyla çok daha farklı bir gelecek orayı bekliyor olacaktır.
“KIRIM’IN İLHAKINI KABUL ETMİYORUZ”
SORU: Rusya-Ukrayna konusunda “Birleşmiş Milletlerin daha fazla efor göstermesi lazım” dediniz. Central Park’ta gezdiğinizde karşılaştığınız Ukraynalı vatandaşlar Birleşmiş Milletler’e değil size teşekkür ettiler. Esasen iki manzara çok dikkati çekti; biri Şanghay İşbirliği Teşkilatı Tepesi’nde başkanlarla görüştüğünüz fotoğraf; oburu de Central Park seyahatinizde bilhassa de Ukraynalı vatandaşın teşekkür etmesi. Bu noktada hem Şanghay Doruğu’nda hem BM’de bulunmuş bir başkan olarak Rusya-Ukrayna denkleminde ve Türkiye’nin yönlendirici tutumunda değişimler ve gelişimler olur mu? Mesela bir tahıl koridoru sürprizi oldu, Türkiye olmasa yapılamayacaktı, Putin de bunu söyledi. Bu türlü yeni gelişmeler olur mu bu süreçte hem Şanghay hem BM denkleminde?
CEVAP: Her şeyden evvel insan odaklı diplomasimizin karşılığını, dünyanın neresine gidersek gidelim gerek önderler gerek halklar nezdinde gerçekten teveccühle görüyorum. Rusya-Ukrayna savaşının başından itibaren bizim tek maksadımız kanın durması, barışın sağlanması oldu. 2014’te Kırım’ın ilhakından bu yana Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne, egemenliğine ve siyasi birliğine olan taahhüdümüzü her vakit lisana getirdik. Ukrayna-Rusya savaşının başından itibaren de Rusya’nın bu noktada attığı adımların haksız olduğunu ve kabul edilemez olduğunu vurguladık. Bunu tıpkı halde biz 2014’te Kırım’la ilgili de yeniden söz etmiştik, söylemiştik. Siyasi, insani ve teknik alanlarda alışılmış biz Ukrayna’yı desteklerken diyalog yollarının da açık tutulması için uğraş harcadık. Yaptığımız ve yapacağımız görüşmeler, eforlarımız yalnızca barışa yöneliktir. Tüm krizlerin, problemlerin tahlilinde diplomasinin kullanılmasından yanayız. Doğal burada insan hayatının pahalı olduğunu daima işlemek zorundayız. Lakin bunu her iki tarafa da söylemek durumundayız. Bunu Ukrayna tarafına da Rusya tarafına da bu inançla söyledik, söylemeye devam ediyoruz. İnşallah döner dönmez yeniden bu mevzuyu başkanlarla görüşmeye devam edeceğiz. Bir an evvel de buralardan sonuç alalım istiyoruz.